車臣語

車臣語

車臣人的語言Нохчийн моттNoxçiyn mott)大約有1,300,000人使用,大多數使用者住在俄羅斯車臣自治共和國,並及其它地區的車臣人。

基本介紹

  • 中文名:車臣語
  • 外文名:Нохчийн мотт, Noxçiyn mott
  • 實質車臣人的語言 
  • 使用人數:1,300,000人
分類,地理分布,官方地位,字母,語音,輔音,元音,辭彙,字母表,參見,

分類

車臣語是高加索語系之一。在語言學上,車臣語屬於北高加索語族的東北高加索語支,能與印古什語和相鄰的語言作部分程度的通話。

地理分布

車臣語在車臣自治共和國約有 1200,000 人使用,另外 (根據Chechen diaspora) 亦有使用者在中東地區,尤其是約旦

官方地位

車臣語為俄羅斯車臣自治共和國的官方語言

字母

拉丁字母1925年開始採用. 1934年與印古什字母統一, 不過1938年拉丁字母廢除使用.
A a
Ä ä
B b
C c
Č č
Ch ch
Čh čh
D d
E e
F f
G g
Gh gh
H h
I i
J j
K k
Kh kh
L l
M m
N n
N̡ n̡
O o
Ö ö
P p
Ph ph
Q q
Qh qh
R r
S s
Š š
T t
Th th
U u
Ü ü
V v
X x
Ẋ ẋ
Y y
Z z
Ž ž
在1938年-1992年, 在車臣規定僅能使用西里爾字母
西里爾名稱拉丁化名稱國際音標
А а
а
A a
a
/ə/, /ɑː/
Аь аь
аь
Ä ä
ä
/æ/, /æː/
Б б
бэ
B b
be
/b/
В в
вэ
V v
ve
/v/
Г г
гэ
G g
ge
/ɡ/
ГI гI
гIа
Ġ ġ
ġa
/ɣ/
Д д
дэ
D d
de
/d/
Е е
е
E e
e
/e/, /ɛː/, /je/, /ie/
Ё ё
ё
yo
/jo/etc.
Ж ж
жэ
Ƶ ƶ
ƶe
/ʒ/, /dʒ/
З з
зэ
Z z
ze
/z/, /dz/
И и
и
I i
i
/ɪ/
Ий ий
Ii ii
/iː/
Й й
(я, ю, е)
доца и
Y y
doca i
/j/
К к
к
K k
ka
/k/
Ккх ккх
Kk kk
/kː/
Кх кх
кх
Q q
qa
/q/
Кхкх кхкх
Qq qq
/qː/
Къ къ
къа
Q̇ q̇
q̇a
/q’/
КI кI
кIа
Kh kh
kha
/k’/
Л л
лэ
L l
el
/l/
М м
мэ
M m
em
/m/
Н н
нэ
N n
en
/n/
О о
о
O o
o
/o/, /ɔː/, /wo/, /uo/
Оь оь
оь
Ö ö
ö
/ɥø/, /yø/
П п
пэ
P p
pe
/p/
Пп пп
Pp pp
/pː/
ПI пI
пIа
Ph ph
pha
/p’/
Р р
рэ
R r
er
/r/
РхI рхI
Rh rh
/r̥/
С с
сэ
S s
es
/s/
Сс сс
Ss ss
/sː/
Т т
тэ
T t
te
/t/
Тт тт
Tt tt
/tː/
ТI тI
тIа
Th th
tha
/t’/
У у
у
U u
u
/uʊ/
Ув ув
Uu uu
/uː/
Уь уь
уь
Ü ü
ü
/y/
Ф ф
фэ
F f
ef
/f/
Х х
хэ
X x
xa
/x/
Хь хь
хьа
Ẋ ẋ
ẋa
/ʜ/
ХI хI
хIа
H h
ha
/h/
Ц ц
цэ
C c
ce
/ts/
ЦI цI
цIа
Ċ ċ
ċe
/ts’/
Ч ч
чэ
Ç ç
çe
/tʃ/
ЧI чI
чIа
Ç̇ ç̇
ç̇e
/tʃ’/
Ш ш
шэ
Ş ş
şa
/ʃ/
Щ щ
щэ
(Ъ) ъ
чIогIа хьаьрк
Ə ə
ç̇oġaẋärk
/ʔ/
(Ы) ы
ы
(Ь) ь
кIеда хьаьрк
Э э
э
E e
e
/e/etc.
Ю ю
ю
yu
/ju/etc.
Юь юь
юь
/jy/etc.
Я я
я
ya
/ja/etc.
Яь яь
яь
/jæ/etc.
I I
J j
ja
/ʡ/, /ˤ/
聲門音<ъ>在書寫時經常被忽略.
在1992年, 採用一種新的拉丁字母, 不過隨著分離政府被擊敗, 西里爾字母重新恢復.
A a
Ä ä
B b
C c
Ċ ċ
Ç ç
Ç̇ ç̇
D d
E e
F f
G g
Ġ ġ
H h
X x
Ẋ ẋ
I i
J j
K k
Kh kh
L l
M m
N n
Ŋ ŋ
O o
Ö ö
P p
Ph ph
Q q
Q̇ q̇
R r
S s
Ş ş
T t
Th th
U u
Ü ü
V v
Y y
Z z
Ƶ ƶ
Ə ə

語音

輔音

與其他高加索語言一樣,車臣語的輔音數量相當多:視乎方言或分析的方法,可以從大約40個到60個不等,遠比其他歐洲語言多很多。而跟當地的語言一樣,車臣語的輔音同時包含了清濁音及送氣與不送氣的四種不同變化,也有塞音。括弧者借自外來語。
唇音齒齦音齒齦後音軟齶音小舌音會厭音喉音
鼻音
m
n
塞音
pʰb
pʼpː
tʰd
tʼtː
kʰɡ
kʼxk

qʼqː
ʢ
ʔ
塞擦音
tsʰdz
tsʼsː
tʃʰdʒ
tʃʼ
擦音
(fv)
sz
ʃʒ
ʜ
h
顫音
r̥r
近音
w
l
j
尚有20餘個咽化輔音(僅出現在名詞、副詞,多在元音ə、ɑː前)未標示。

元音

而與其它大多數高加索語言不同的是,車臣語元音數量極多,標準語裡共16個單元音(八長八短),11個複元音(三長三短,以下表中未出現的還有uj、woj、aj、ow、ew)。
前元音
不圓唇
前元音
圓唇
後元音~
中元音
ɪiː
yyː
ʊuː
jeie
ɥøyø
wouo
ee̞ː
øøː
oo̞ː
ææː
əɑː
其中許多元音會經由音變產生。例如:
  • /æ/、/æː/雖在書寫中標示,且被大多數車臣語使用者認同為獨立元音;實際上/æ/只出現在咽化輔音前,與/e/互補;/æː/只在閉音節中出現,與/e̞ː/互補。
  • 元音長短會構成最小對立體,但至今卻無法在書寫中完全標示。
  • 鼻化元音也會因韻尾-n脫落而出現,雖然鼻化得沒有閩南語法語等嚴重,但在連字尾清化的情況下都很清晰。
  • 咽化輔音後,/i/、/y/、/u/、/je/、/wo/分別變成[əi]、[əy]、[əu]、[ej]、[ow]。
據考證,車臣語原本僅有/a//e//i//o//u/五個元音,而這五個元音也分長短。

辭彙

有許多字彙借自俄語,突厥語族(大多數來自庫汨其語),阿拉伯語,波斯語, 以及喬治亞語.
數詞
基數詞序數詞
0
ноль
1
цхьаъ
хьалхара, юьххьера
2
шиъ
шолгІа
3
кхоъ
кхоалгІа
4
диъ
доьалгІа
5
пхиъ
пхоьалгІа
6
ялх
йолхалгІа
7
ворхІ
ворхІалгІа
8
бархІ
бархІалгІа
9
исс
уьассалгІа
10
итт
итталгІа, уьтталгІа
11
цхьайтта
цхьайтталгІа
12
шийта
шийталгІа, шуьйтталгІа
13
кхойтта
кхойтталгІа
14
дейтта
доьйтталгІа
15
пхийтта
пхуьйтталгІа
16
ялхитта
йолхуьтталгІа
17
вуьрхІитта
вуьрхІитталгІа
18
берхІитта
берхІитталгІа
19
ткъайоьссина, ткъесна
ткъайоьссналгІа, ткъесналгІа
20
ткъа
ткъолгІа
21
ткъе цхьаъ
ткъе хьалхара
22
ткъе шиъ
ткъе шолгІа
23
ткъе кхоъ
ткъе кхоалгІа
24
ткъе диъ
ткъе доьалгІа
25
ткъе пхиъ
ткъе пхоьалгІа
26
ткъе ялх
ткъе йолхалгІа
27
ткъе ворхІ
ткъе ворхІалгІа
28
ткъе бархІ
ткъе борхІалгІа
29
ткъе исс
ткъе уссалгІа
30
тъке итт
тъке уьтталгІа
40
шовзткъа
шовзткъалгІа
50
шовзткъе итт, ах бІе
шовзтке уьтталгІа
60
кхузткъа
кхузткъалгІа
70
кхузткъе итт
кхузткъе уьтталгІа
80
дезткъа
дезткъалгІа
90
дезткъе итт
дезткъе уьтталгІа
100
бІе
бІолгІа
150
цхьа бІе ах бІе
200
ши бІе
бІолгІа
300
кхо бІе
кхо бІолгІа
400
диъ бІе
диъ бІолгІа
500
пхи бІе
пхи бІолгІа
600
ялх бІе
ялх бІолгІа
700
ворхІ бІе
ворхІ бІолгІа
800
бархІ бІе
бархІ бІолгІа
900
исс бІе
исс бІолгІа
1,000
эзар
эзарлагІа
2,000
ши эзар
ши эзарлагІа
3,000
кхо эзар
кхо эзарлагІа
4,000
диъ эзар
диъ зэарлагІа
5,000
пхи эзар
пхи эзарлагІа
6,000
ялх эзар
ялх эзарлагІа
7,000
ворхІ эзар
ворхІ эзарлагІа
8,000
бархІ эзар
бархІ эзарлагІа
9,000
исс эзар
исс эзарлагІа
10,000
итт эзар
итт эзарлагІа
100,000
бІе эзар
бІе эзарлагІа
1,000,000
миллион
1,000,000,000
миллиард

字母表

車臣語拉丁字母
Ä
ä
Ċ
ċ
Ç
ç
Ç̇
ç̇
Ġ
ġ
Ö
ö
Ş
ş
Ƶ
ƶ
車臣語西里爾字母
Аь
аь
ГӀ
гӏ
Кх
кх
Къ
къ
КӀ
кӏ
Н
н
Оь
оь
ПӀ
пӏ
С
с
ТӀ
тӏ
У
у
Уь
уь
Х
х
Хь
хь
ХӀ
хӏ
ЦӀ
цӏ
Ч
ч
ЧӀ
чӏ
Ш
ш
Ь
ь
Юь
юь
Яь
яь
Ӏ
ӏ

參見

相關詞條

熱門詞條

聯絡我們