雅庫特語

雅庫特語屬於突厥語族，是俄羅斯聯邦之薩哈（雅庫特）共和國的官方語言之一。

基本介紹

• 中文名：雅庫特語
• 屬於：突厥語族
• 性質：官方語言之一
• 字母：西里爾字母

雅庫特語介紹

書寫系統

雅庫特語使用西里爾字母：雅庫特語字母，在蘇聯由1939年建立，從俄語字母中加上五個額外的字母：Ҕҕ、Ҥҥ、Өө、Һһ、Үү。

雅庫特語字母

如下表

元音

雅庫特語例文

西里爾語字母書寫

拉丁字母書寫

英語原文

雅庫特語語法

名詞

同其他突厥語一樣，雅庫特語名詞後可接數、格、領屬性人稱等多種語法成分。

1、名詞的數

根據詞尾以及詞幹元音的不同，複數詞綴有多種形態，添加方式如下：

-元音結尾者加-лар/лор/лэл/лөр：саалар武器，сүгэлэр斧子，оҥочолор船

-к,п,с,т,х結尾者加-тар/тор/тэр/төр：балыктар魚，кыргыттар少年們，уолаттар小伙子們

-й,д,р結尾者加-дар/дор/дэр/дөр：сирэйдэр面孔，убайдар兄弟們，хаардар雪

-м,н結尾者加-нар/нор/нэр/нөр：отоннор草莓，соннор外套，сонуннор訊息

-ҥ結尾者加-ҥар/ҥор/ҥэр/ҥөр：чараҥҥар樹木，тииҥҥэр松鼠，дэҥҥэр偶然

名詞的領屬性人稱

名詞的領屬性人稱詞尾表示“某人的某某”，比如：сирэй臉+-им=сирэйим我的臉。各人稱詞尾及添加情況如下：
1sg-м/ым/им/ум/үм

2sg-ҥ/ыҥ/иҥ/уҥ/үҥ

3sg-та/тэ/то/тө/а/э/о/ө

單數第一、二人稱不帶元音的詞綴加在詞幹以元音結尾的詞後，其餘形態根據元音和諧律加在詞幹以輔音結尾的詞後面。第三人稱含-т-的詞綴加在元音結尾的詞幹後。

1pl

元音後或й,л,р：-быт/бит/бут/бүт

к,п,с,т,х：-пыт/пит/пут/пүт

м,н,ҥ：-мыт/мит/мут/мүт

2pl

元音後：-ҕыт/ҕит/ҕут/ҕүт

й,л,р：-гыт/гит/гут/гүт

к,п,с,т：-кыт/кит/кут/күт

х：-хыт/хит/хут/хүт

м,н,ҥ：-ҥыт/ҥит/ҥут/ҥүт

3pl

元音後：-лара/лэрэ/лоро/лөрө

к,п,с,х,т：-тара/тэрэ/торо/төрө

й,р：-дара/дэрэ/доро/дөрө

м,н,ҥ：-нара/нэрэ/норо/нөрө

用例：

убай兄弟：убайым我的兄弟，убайыҥ你的兄弟，убайа他的兄弟，убайбыт我們的兄弟，убайгыт你們的兄弟，убайдара他們的兄弟

3.名詞的格

薩哈語有八個格，形態與用法簡要如下：

1）主格：零詞尾，作主語、敘述語等。

Хоско остуол турар. 房間裡有張桌子。[остуол桌子]

Оҕолор оскуолаҕа бардылар. 孩子們去學校了。[оҕолор孩子們]

2）共同格：表示在一起。

元音後：-лыын/лиин/луун/лүүн

к,п,с,т,х：-тыын/тиин/туун/түүн

й,р：-дыын/диин/дуун/дүүн

м,н,ҥ：-ныын/ниин/нуун/нүүн

Мин уолаттыын дьиэҕэ хаалабын. 我和那小伙留在家裡。[уолат小伙+-тыын共同格]

Эбэм оҕолордуун кэллэ. 我奶奶和孩子們一起來了。[оҕолор孩子們+-дуун共同格]

還有一種詞綴也表達類似的意思：

元音及п,т,к,х,с：-тары/тэри/тору/төрү

р,й：-дары/дэри/дору/дөрү

л：-лары/лэри/лору/лөрү

м,н,ҥ：-нары/нэри/нору/нөрү

быһаҕы кыыннары аҕал. 把刀和刀鞘一起帶來。[кыын刀鞘+-нары]

3）賓格：表示賓語。

元音後：-ны/ни/ну/нү

輔音後：-ы/и/у/ү

Бу киһи арыгыны испэт.這人不喝酒。[арыгы酒+-ны賓格，與蒙古語архи近似，不知是否借自蒙古語]

Уол ырыаны эбэтэр хоһоону суруйар. 男孩寫了一首歌和一首詩。[ырыа歌+-ны賓格，хоһоон詩+-у賓格]

4）部分格：表示全體中的一部分或不太關心的內容，命令式的賓語通常用部分格表示。

元音及п,т,к,х,с：-та/тэ/то/тө

р,й：-да/дэ/до/дө

л：-ла/лэ/ло/лө

м,н,ҥ：-на/нэ/но/нө

Уута биэр, баһаалыста！請把水給我！[уу水+-та部分格]

Кинигэтэ ааҕыт！讀書！[кинигэ書+-тэ部分格]

5）與格：表示給予某人、在某地什麼、去往某地、多久期間等意思。

а,э,о,ө,ыа,иэ,уо,үө：-ҕа/ҕэ/ҕо/ҕө

ы,и,у,ү,й,л,р：-га/гэ/го/гө

к,п,с,т：-ка/кэ/ко/кө

х：-ха/-хэ/-хо/-хө

м,н,ҥ：-ҥа/-ҥэ/-ҥо/-ҥө

Сүгэ муннукка сытар.斧子在牆角。[муунук牆角+-ка與格]

Самыыр үс хонукка түстэ. 雨下了三天三夜。[хонук晝夜+-ка與格]

6）從格：表示行為開始的場所、時間、間接賓語等。

元音後：-ттан/ттэн/ттон/ттөн

輔音後：-тан/тэн/тон/төн

Ол күнтэн ыла кэпсэппэт буолла. 從那天起他沒說過話。[күн天+-тэн從格]

Ол киһиттэн ыйыт. 問那個人吧。[киһи人+-ттэн從格]

7）具格：表示工具、依據、場所、理由等。

元音後：-нан/нэн/нон/нөн

輔音後：-ынан/инэн/унан/үнэн

Аҕам остуораһынан үлэлээбитэ. 我爸爸當過看守。[остуорас看守+-ынан具格，借自俄語сторож]

Миини луосканан иһэбит. 我用勺子喝湯。[луоска勺子+-нан具格]

8）比格：表示比較。

元音及п,т,к,х,с：-тааҕар/тээҕэр/тооҕор/төөҕөр

й,р：-дааҕар/дээҕэр/дооҕор/дөөҕөр

л：-лааҕар/лээҕэр/лооҕор/лөөҕөр

м,н,ҥ：-нааҕар/нээҕэр/нооҕор/нөөҕөр

Массыына аттааҕар быдан түргэн. 汽車比馬跑得快。[ат馬+-тааҕар比格]

Туохтааҕар даҕаны минньигэс. 比什麼都甜。[туох什麼+-тааҕар比格]

當領屬性詞綴和格詞尾結合時，會發生各種語音變化，列舉ийэ“媽媽”的形態變化如下：

格我的媽媽你的媽媽他的媽媽

主格ийэмийэнийэтэ

與格ийэбэрийэҕэрийэтигэр

賓格ийэбинийэҕинийэтин

從格ийэбиттэнийэҕиттэнийэтиттэн

具格ийэбинэнийэҕинэнийэттинэн

共同格ийэбиниинийэҕиниинийэтиниин

比格ийэбинээҕэрийэҕинээҕэрийэтээҕэр

格我們的媽媽你們的媽媽他們的媽媽

主格ийэбитийэҕитийэлэрэ

與格ийэбитигэрийэҕитигэрийэлэригэр

賓格ийэбитинийэҕитинийэлэрин

從格ийэбититтэнийэҕититтэнийэлэриттэн

具格ийэбитинэнийэҕитинэнийэлэринэн

共同格ийэбитиниинийэҕититиниинийэлэриниин

比格ийэбитинээҕэрийэҕитинээҕэрийэлэринээҕэр

表人名詞通常沒有部分格形式。

代詞

人稱代詞的變化格我你他

主格минэнкини

與格ниэхээйиэхэкиниэхэ

賓格миигинэйигинкинини

從格миигиттэнэйигиттэнкиниттэн

具格миигинэнэйигинэнкининэн

共同格миигинниинэйигинниинкиниилиин

比格миигиннээҕэрэйииггиннээҕэркинитээҕэр

格我們你們他們

主格биһигиэһигикинилэр

與格биһиэхээһиэхэкинилэргэ

賓格биһигиниэһигиникинилэри

從格биһигиттэнэһигиттэнкинилэртэн

具格биһигинэнэһигинэнкинилэринэн

共同格биһигинниинэһигинниинкинилэрдиин

比格биһигиннээҕэрэһигиннээҕэркинилэрдээҕэр

人稱代詞沒有部分格。

2.指示代詞

格這那

主格буол

與格маныахаонуоха

賓格маныону

從格мантанонтон

具格мананонон

共同格манныыноннуун

比格маннааҕароннооҕор

另有一個表示處所的形態：манна在這裡，онно在那裡

雅庫特語日常用語

英語	雅庫特語
Welcome	Нөрүөн нөргүй!(Nøryøn nørguj)
Hello (General greeting)	бирибиэт (biribiet) - frm; Дорообо(doroobo) - inf
How are you?	Хайдах олороҕун?(xajdax oloroɣun) - inf/sg; Хайдах олороҕут?(xajdax oloroɣut) - frm, pl/sg
Reply to 'How are you?'	Махтал, үчүгэй. Оттон эн?(maxtal, ucugej. Otton en?)
Long time no see	Көрсүбэтэх өр буолла(kørsubetex ør buolla)
What's your name?	Аатыҥ кимий?(aatɯŋ kimij?) - inf; Ааккыт ким диэний?(aakkɯt kim dienij?) - frm
My name is ...	Мин аатым ...(Min aatɯm ...)
Where are you from?	Эһиги хантан сылдьаҕыт?; (ehigi xantan sɯlɟaɣɯt) - frm; Эн хантан сылдьаҕын?; (en xantan sɯlɟaɣɯn) - inf
I'm from ...	Мин ... сылдьабын; (min … sɯlɟabɯn ...)
Pleased to meet you	Билсиһиинэн(bilsihiinen) - lit. "with acquaintance"
Good morning; (Morning greeting)	Үтүө сарсыарданан(ytyø sarsɯardanan)
Good afternoon; (Afternoon greeting)	Үтүө күнүнэн(ytyø kynynen)
Good evening; (Evening greeting)	Үтүө киэһэнэн(ytyø kiehenen)
Good night
Goodbye; (Parting phrases)	Көрсүөххэ дылы(kørsyøxxe dɯlɯ)
Good luck!	Ситиһиини баҕарабын!(sitihiini baɣarabɯn)
Cheers! Good Health!; (Toasts used when drinking)	Доруобуйа туһугар! (doruobuja tuhugar)
Have a nice day	Үчүгэй күнү баҕарабын; (Ycygei kyny baɣarabɯn)
Bon appetit /; Have a nice meal	Минньигэстик аһааҥ(minnigestik ahaaŋ)
Bon voyage /; Have a good journey	Дьоллохтук айаннааҥ!(ɟollooxtuk ajannaaŋ!)
I don't understand	Өйдөөбөтүм(øjdøøbøtym)
Please speak more slowly	Баһаалыста бытааннык саҥарыҥ; (Bahaalɯsta bɯtaannɯk saŋarɯŋ)
Please say that again
Please write it down	Баһаалыста, итини суруйуҥ(Bahaalɯsta itini surujuŋ)
Do you speakSakha?	Эһиги сахалыы саҥараҕыт дуо?; (ehigi saxalɯɯ saŋaraɣɯt duo) - frm; Эн сахалыы саҥараҕын дуо?; (en saxalɯɯ saŋaraɣɯn duo) - inf
Yes, a little; (reply to 'Do you speak ...?')	Кыратык саҥарабын(kɯratɯk saŋarabɯn)
How do you say ... inSakha?	... диэн сахалыы хайдах этиэххэ сөбүй?; (... dien saxalɯɯ xajdax etiexxe søbyj?)
Excuse me	Бырастыы гыныҥ(bɯrastɯɯ gɯnɯŋ) - frm; Бырастыы гын (bɯrastɯɯ gɯn) - inf
How much is this?	Бу хастааҕый?(bu xastaaɣɯj?)
Sorry	Бырастыы гыныҥ(bɯrastɯɯ gɯnɯŋ) - frm; Бырастыы гын (bɯrastɯɯ gɯn) - inf
Please
Thank you	Махтал(maxtal); Улахан махтал(ulaxan maxtal); Баһыыба (bahɯɯba) - inf
Reply to thank you	Баһаалыста(bahaalɯsta)
Where's the toilet?	Туалет ханна баарый?(tualet xanna baarɯj?)
This gentleman will pay for everything	Кини барытын төлүөҕэ(kini barɯtɯn tølyøɣe)
This lady will pay for everything	Кини барытын төлүөҕэ(kini barɯtɯn tølyøɣe)
Would you like to dance with me?	Миигин кытта үҥкүүлүөххүтүн баҕараҕыт дуо?; (miigin kɯtta yŋkyylyøxxytyn baɣaraɣɯt duo?) - frm; Миигин кытта үҥкүүлүөххүн баҕараҕын дуо?; (miigin kɯtta yŋkyylyøxxyn baɣaraɣɯn duo?) - inf
I love you	Мин эйиигин таптыыбын(min ejiigin taptɯɯbɯn)
Get well soon	Түргэнник үтүөрүҥ(tyrgennik ytyøryŋ) - frm; Түргэнник үтүөр(tyrgennik ytyør) - inf
Leave me alone!	Миигин тыытымаҥ! (miigin tɯɯtɯmaŋ)
Help!	Көмөлөһүҥ!(kømøløhyŋ)
Fire!	Баһаар!(bahaar)
Stop!	Тохтооҥ!(toxtooŋ)
Call the police!	Милииссийэни ыҥырыҥ!(miliissijeni ɯŋɯrɯŋ)
New Year greetings	Кэлэн иһэр саҥа дьылынан!; (Kelen iher saŋa ɟɯlɯnan); Саҥа дьылынан, саҥа дьолунан!; (Saŋa ɟɯlɯnan, saŋa ɟolɯnan) -"New year, new happiness!"; Ороһуоспанан! (Orohuospanan)
Easter greetings	Most of Yakut people don't celebrate Easter, so the Russian «Христос воскрес» may be used instead
Birthday greetings	Төрөөбүт күҥҥүнэн(tørøøbyt kyŋŋynen); Төрөөбүт күндү күҥҥүнэн!(tørøøbyt kyndy kyŋŋynen)
One language is never enough	Биир тылы билэр - аҕыйах(biir tɯlɯ biler - aɣɯjax)